Ο Δήμος Αγίου Νικολάου ανήκει στον Νομό Λασιθίου Κρήτης και δημιουργήθηκε από τους προϋπάρχοντες δήμους Αγίου Νικολάου, Νεάπολης και Κοινότητας Βραχασίου, σύμφωνα με το σχέδιο Καλλικράτης.

Η έκταση του σημερινού δήμου είναι 511,99km² και ο πληθυσμός 27.074 κάτοικοι, με την απογραφή του 2011.

Έδρα του Δήμου Αγίου Νικολάου είναι ο Άγιος Νικόλαος, που είναι και η πρωτεύουσα όλου του Νομού Λασιθίου, και ιστορική έδρα η Νεάπολη.

Ο Άγιος Νικόλαος ή Γιαλός, όπως τον ονομάζουν οι ντόπιοι, είναι μια μικρή, αλλά γραφική πόλη, με το λιμάνι της και την ξεχωριστή λίμνη της, που οι κάτοικοι της την ονομάζουν Βουλιαγμένη. Για την λίμνη υπάρχουν πολλές ιστορίες και μύθοι. Οι πιο παλιοί μύθοι λένε ότι στην λίμνη λούζονταν οι Θεές Αθηνά και Άρτεμης. Άλλοι υποστηρίζουν ότι δεν έχει πυθμένα ή πως συνδέεται με το ηφαίστειο της Σαντορίνης, γιατί λέγεται ότι κατά την τελευταία έκρηξη του τα νερά της λίμνης φούσκωσαν και πλημύρισαν την περιοχή. Αυτό πάντως που έχει ανακαλυφθεί είναι ότι στον πυθμένα της λίμνης υπάρχει πολεμικό υλικό που άφησαν οι Γερμανοί κατακτητές λίγο πριν αφήσουν το νησί τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Η περιοχή του Αγίου Νικόλαου, σύμφωνα με ενδείξεις πρωτοκατοικήθηκε στα μεσομινωικά χρόνια (2100-1560πΧ). Σήμερα η πόλη έχει κοσμοπολίτικο αέρα, μεγάλη τουριστική υποδομή και έντονη νυχτερινή ζωή.

Η Νεάπολη είναι μια γραφική πόλη μέσα σε ελιές και περιβόλια. Από την εποχή της Ενετοκρατίας υπήρχε στην περιοχή οικισμός που λεγόταν Καρές. Το 1340 εκεί γεννήθηκε ο Πέτρος Φίλαργος που αργότερα το 1340 χρίστηκε Πάπας της Ρώμης με το όνομα Αλέξανδρος Ε΄.

Στον Δήμο Αγίου Νικολάου ανήκει και το νησί Σπιναλόγκα, που πήρε την ονομασία του από τους Ενετούς. Την περίοδο της κατάκτησης τους έχτισαν πάνω στο νησί το εντυπωσιακό κάστρο (1579-1586) που θεωρείται από τα καλύτερα στρατιωτικά έργα της εποχής και για πολλούς απόρθητο. Στο νησί της Σπιναλόγκας, από το 1903 έως το 1957 εγκαταστάθηκαν, αρχικά Κρητικοί και αργότερα από όλη την Ευρώπη, ασθενείς που νοσούσαν από την νόσο του Χάνσεν κοινώς οι λεπροί. Οι Χανσενικοί δημιούργησαν δική τους κοινότητα, ήταν εξασφαλισμένοι σε ρεύμα, νερό τρόφιμα και ιατροφαρμακευτικό εξοπλισμό. Στο νησί της Σπιναλόγκας την περίοδο της Κατοχής οι κατακτητές δεν τόλμησαν να επιβιβαστούν. Το λεπροκομείο έκλεισε όταν ανακαλύφθηκε η θεραπεία της νόσου. Σήμερα την Σπιναλόγκα επισκέπτονται χιλιάδες τουρίστες κάθε χρόνο.

(Το ανωτέρω κείμενο και οι φωτογραφίες αποτελούν πνευματική ιδιοκτησία του NeoAkinito.gr και συνεπώς δεν επιτρέπεται η εν όλω ή η εν μέρει αντιγραφή, τροποποίηση, αναπαραγωγή, αναδημοσίευση, εμπορική εκμετάλλευση με οποιονδήποτε τρόπο του περιεχομένου.)