Η περιοχή του Πειραιά, ανήκει στο Πολεοδομικό Συγκρότημα Αθήνας-Πειραιά. Ως Περιφερειακή Ενότητα στον Πειραιά υπάγονται, ο ομώνυμος Δήμος, ο Δήμος Νίκαιας-Αγ.Ι.Ρέντη, ο Δήμος Κορυδαλλού, ο Δήμος Κερατσινίου-Δραπετσώνας και ο Δήμος Περάματος. Στον Πειραιά υπάγεται και η Περιφερειακή Ενότητα Νήσων της Περιφέρειας Αττικής που περιλαμβάνει τις περιοχές: Αγκίστρι, Αίγινα, Κύθηρα, Πόρος, Σαλαμίνα-Αμπελάκια, Σπέτσες, Τροιζηνία-Μέθανα και Ύδρα.
Ο Πειραιάς είναι το μεγαλύτερο λιμάνι της Ελλάδας και επίνειο των Αθηνών.
Ιστορικά πιστεύεται ότι οι πρώτοι κάτοικοι προέρχονται από την νεολιθική εποχή. Σύμφωνα με ανασκαφές αποδεικνύεται ότι τα πρώιμα γεωμετρικά χρόνια υπήρχε στη μικρή χερσόνησο και στο νησάκι της Σταλίδας, οικισμός μέχρι τα υστερογεωμετρικά χρόνια. Στο σημείο που είναι σήμερα ο Ναυτικός Όμιλος Πειραιά βρισκόταν το ιερό της ‘Άρτεμης Μουνιχίας. Τα χρόνια εκείνα χρησιμοποιούνταν μόνο το λιμάνι της Μουνιχίας, το σημερινό Τουρκολίμανο. Ο λόφος της Μουνιχίας (Λόφος Καστέλας) χρησίμευε ως ακρόπολη και καταφύγιο.
Όταν τον 6ο αιώνα πΧ, ο Κλεισθένης ανέλαβε την εξουσία στην Αθήνα ενοποίησε όλους τους κατοίκους της Αττικής και επέβαλε διαίρεση σε 10 φυλές που περιλάμβαναν 176 δήμους. Τότε ο Πειραιάς και όχι μόνο η Μουνιχία έγινε δήμος της Ιπποθοωντίδας φυλής. Την σημαντική θέση του Πειραιά, όμως με τα τρία φυσικά λιμάνια του που θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για τον πολεμικό στόλο και για εμπόριο κατάλαβε ο πολιτικός και στρατηγός Θεμιστοκλής και γι’ αυτό όταν έγινε άρχοντας το 493-92πΧ ξεκίνησε την οχύρωση των λιμενικών έργων. Ο Θεμιστοκλής οργάνωσε τον στόλο των Αθηναίων, νίκησε τους Πέρσες στην Σαλαμίνα και ανέγειρε μεγάλο οχυρωματικό περίβολο. Έπεισε τους Αθηναίους να συμπληρώσουν την οχύρωση του Πειραιά και της ακρόπολης της Μουνιχίας. Το έργο αυτό ολοκλήρωσε ο Κίμωνας, όπου πραγματοποιήθηκε η ανέγερση των Μακρών Τειχών, του Φαληρικού και του Βόρειου Τείχους που εξασφάλιζαν την επικοινωνία του Άστεως με τα λιμάνια του Πειραιά. Αργότερα και μετά από παρότρυνση του Περικλή χτίστηκε και τρίτο τείχος μεταξύ του Βόρειου και του Φαληρικού, το Νότιο Τείχος . Ο Περικλής ανέθεσε την σύνταξη του σχεδίου της πόλης στον διάσημο της εποχής Ιππόδαμο τον Μιλήσιο. Ο Πελοποννησιακός Πόλεμος, όμως και η ήττα των Αθηναίων από τους Σπαρτιάτες, οδήγησε στην συνθηκολόγηση με σκληρούς όρους για τους Αθηναίους, οι οποίοι αναγκάστηκαν να γκρεμίσουν τα Μακρά Τείχη, ενώ οι Σπαρτιάτες κατέστρεψαν εγκαταστάσεις των λιμανιών. Αργότερα ο Κόνων ανοικοδόμησε τις οχυρώσεις των δύο πόλεων, τα Μακρά Τείχη και ξανάχτισε τους ναύσταθμους.
Ο Λόφος της Μουνιχίας, μπορεί να βοηθούσε τους Αθηναίους, αλλά έπαιζε να αντίθετο ρόλο γιατί όποιος τον κατακτούσε, λόγω της σημαντικής θέσης του μπορούσε να γίνει κυρίαρχος και του Πειραιά και της Αθήνας. Αυτό έγινε με τους Μακεδόνες που παρέμειναν στην οχυρωμένη Μουνιχία για 170 χρόνια. Για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα η εμπορική κίνηση του λιμανιού του Πειραιά είχε παρακμάσει. Το 86πΧ, ο Ρωμαίος στρατηγός Σύλλας, μετά από μάχες έγινε κάτοχος της Αθήνας και του Πειραιά, τις οποίες και κατέστρεψε. Τα Τείχη κατεδαφίστηκαν και η πόλη του Πειραιά παρήκμασε.
Τα χριστιανικά χρόνια (6οςαιώνας μΧ) υπήρχε μικρός οικισμός στον Πειραιά. Τα χρόνια της φραγκοκρατίας, αλλά και της τουρκοκρατίας, ο Πειραιάς ήταν έρημος. Οι Τούρκοι ονόμασαν την περιοχή Ασλάν-λιμάνι και οι ναυτικοί Πόρτο Λεόνε ή Πόρτο Δράκο, λόγω ενός μαρμάρινου λιονταριού που υπήρχε στην βορειοανατολική γωνία του λιμανιού. Το λιοντάρι αυτό μεταφέρθηκε από τον Μοροζίνη το 1687 στην Βενετία που υπάρχει έως σήμερα. Στον Πειραιά υπάρχει αντίγραφο του.
Ουσιαστικά ο Πειραιάς άρχισε να διαμορφώνεται από τον 19ο αιώνα, βάση των σχεδίων των αρχιτεκτόνων Στ. Κλεάνθη και E. Shcaubert. Η ανοικοδόμηση έγινε πολύ γρήγορα και η πόλη του Πειραιά στολίστηκε με πανέμορφα κτίρια.
Σήμα κατατεθέν της πόλης του Πειραιά είναι το Δημοτικό Θέατρο, δείγμα ελληνικής αρχιτεκτονικής του 19ου αιώνα και ένα από τα καλύτερα των Βαλκανίων. Ο Πειραιάς διαθέτει πάρα πολλά νεοκλασικά κτίρια, πολλά από τα οποία έχουν ανακαινιστεί. Σημαντικά άλλα κτίρια της περιοχής είναι το παλιό Ταχυδρομείο (1901), το Χατζηκυριάκειο Ορφανοτροφείο (1889), η Σχολή Ναυτικών Δοκίμων (1901) κ.α.
Ο Λόφος της Καστέλας είναι από τις πολύ καλές περιοχές της πόλης με πανοραμική θέα σε όλες τις πλευρές του λιμανιού. Το Πασαλιμάνι και το Τουρκολίμανο είναι γεμάτο μαγαζιά εστίασης ή διασκέδασης και προσελκύουν χιλιάδες επισκέπτες, ιδιαίτερα τους καλοκαιρινούς μήνες. Η Πειραϊκή ελκύει εκείνους που τους αρέσει ο περίπατος δίπλα στη θάλασσα. Στην άκρη της χερσονήσου της Πειραϊκής βρίσκεται το κτίριο της Σχολής Ναυτικών Δοκίμων, έργο του γνωστού αρχιτέκτονα Ερνέστου Τσίλλερ.
Ο Πειραιάς είναι μια πολύ ζωντανή πόλη κυρίως λόγω του λιμανιού της, ενώ διαθέτει και πολύ καλή εμπορική αγορά.
